Voeding voor de bodem

Tekst en foto’s: Peter Zwager

Bemesten is alleen nodig als er een gebrek optreedt. In de natuur circuleren voedingsstoffen doordat afgestorven plantendelen in de grond worden opgenomen en beschikbaar komen aan de planten. Dit is een gesloten voedselsysteem. Tekorten treden niet zomaar op. Je ontneemt voedingstoffen aan de bodem als je gaat snoeien, oogsten en blad verwijdert. Voedselgebreken kun je verhelpen door te bemesten.

De belangrijkste voedingselementen zijn Stikstof (N), Fosfor (P), Kalium (K), Magnesium (Mg), Zwavel (S) en Calcium (Ca). Daarnaast zijn er nog sporenelementen die in zeer kleine hoeveelheden voorkomen, zoals ijzer, mangaan, koper en zink.  Elk van deze elementen heeft zijn eigen functie. Stikstof zorgt bijvoorbeeld voor groei en kalk geeft de plant zijn stevigheid. Kalk wordt als voedingsstof vaak vergeten, terwijl het een belangrijk element is. Ook zuurminnende planten hebben kalk nodig kalk kan de  zuurgraad verhogen, dus de bodem minder zuur maken, maar dan moet je wel veel en vaak kalk strooien.

Goed bemesten is een kwestie van het toepassen van de juiste verhoudingen. Er moet balans zijn in de bodem. Geef je teveel stikstof om de planten hard te laten groeien, dan verliezen ze de kwaliteiten van de overige voedingsstoffen. Ze blijven dan slap en kwetsbaar.

In de afgelopen 60 jaar is de chemische kant van voeding en bemesting gaan overheersen. Als de juiste stofjes maar toegediend worden, dan gaat de plant optimaal groeien, was de gedachte. De werking van de bodem is hierbij steeds meer op de achtergrond geraakt. Dat is jammer want een goed werkende bodem slaat voedingsstoffen op en maakt ze geleidelijk beschikbaar voor de plant. Planten groeien daardoor rustig en in evenwicht met wat de bodem te bieden heeft. Daardoor krijg je sterke planten die bestand zijn tegen ziekten en plagen.

Het bodemleven is onmisbaar bij het beschikbaar maken van voedingsstoffen voor de plant. Er is een grote biodiversiteit aan leven in de grond. Wormen, kevers, slakken, aaltjes, schimmels en bacteriën. Al deze organismen hebben elkaar nodig en voeden elkaar. In een evenwichtige, vitale bodem komen geen ziekten en plagen voor. Wortels en bodemleven hebben lucht nodig. Als er geen zuurstof is, dan is er geen bodemleven. Door het gewoel van al die organismen in de bodem en het verteren van organisch materiaal, ontstaat er vanzelf een luchtige, voedzame grond.

Door de bodem als belangrijk element steeds meer te negeren, is de kwaliteit van de bodem achteruit gegaan. Kunstmest, chemicaliën en zware betreding hebben er voor gezorgd dat er steeds minder bodemleven en steeds minder lucht en voeding in de bodem aanwezig is. Het kan vele jaren duren voordat zo’n bodem weer hersteld is.

Dat zie je bijvoorbeeld bij nieuwbouwprojecten. Tijdens de bouw wordt de grond aangereden door machines. Deze wordt vervolgens niet losgemaakt, maar afgedekt met een laagje teelaarde. Water blijft op de vaste onderlaag staan. De planten kunnen met hun wortels niet door de harde onderlaag heen komen, met allerlei ziekteverschijnselen tot gevolg.

Om die bodem te verbeteren moet je hem eenmalig goed doorspitten en afstrooien met een laag compost. Strooi biobodem (schimmels en bacteriën in korrelvorm), wormen en, afhankelijk van de grondsoort, een bodemverbeteraar. Werk die licht door de bovenlaag, dat wil zeggen, niet dieper dan 15 of 20 cm. Er zijn verschillende bodemverbeteraars beschikbaar: voor de kleigrond is er gesteentemeel, basaltmeel of lavameel, voor zandgrond gebruik je bentoniet.

Elke bodem is weer vruchtbaar en vitaal te krijgen, hoe slecht deze er ook aan toe is. Blijf de bodem vervolgens voeden met organisch materiaal, laat blad en tuinafval zoveel mogelijk liggen of gebruik compost.  Zet het bodemleven weer aan het werk.

Peter Zwager – Peter Zwager hovenier