Fruitbomen snoeien

Moet je snoeien, mag je snoeien, wil je snoeien, kan je snoeien, niet snoeien? Zoveel mensen, zoveel meningen. Ook met snoeien is dat het geval. 

Als mensen moeten we niet vergeten dat een boom een boom is en óók een boom blijft als wij ons niet met de boom bemoeien.
Er is natuurlijk al enorm veel gezegd en geschreven over het snoeien van fruitbomen. Uiteindelijk heeft ons dat misschien wel verder van de boom afgebracht. In kloosters en bij kastelen werd vroeger veel kennis opgedaan over snoeien en dit werd veelvuldig toegepast bij de mensen van ‘stand’. Bij de ‘gewone’ boer werd vroeger heel praktisch gesnoeid. De boer had een boomgaard bij de boerderij en die werd in de winter gesnoeid. Niet zozeer omdat dat de beste tijd zou zijn, maar simpel omdat de boer dan tijd had. 

Ik denk dat we terug moeten naar het gevoel met de natuur, in dit geval de boom.
Tot voor kort werd er heel strak gesnoeid volgens vastgestelde regels. De laatste tijd zie je een ‘natuurlijker’ manier van snoeien terugkomen. In permacultuur kringen wordt er al snel over helemaal niet snoeien gepraat, maar ook in de traditionele hoek hoor en lees je steeds meer over een natuurlijke benadering. Mijn voorkeur ligt bij het zo min mogelijk ingrijpen, afhankelijk van het doel dat je voor ogen hebt. 

De groei van fruitbomen 

Als een fruitboompje begint met groeien doet hij dat door zijn uiteinde te verlengen. Het eerste jaar bestaat zo’n boompje dus in principe uit één rechte scheut zonder zijtakken. Het tweede jaar zal de scheut zich weer verder verlengen maar zullen er ook zijscheuten ontstaan vanuit de zijknoppen. Deze zijscheuten ontwikkelen zich op dezelfde manier als de hoofdscheut. Het verschijnsel dat er aan de scheut in het eerste jaar nog geen zijscheuten worden gevormd heet ‘apicale dominantie’. Dit mechanisme beïnvloedt de groei van de eindknoppen en zijknoppen en stuurt ook de groei tussen de takken onderling. Laten we een fruitboom helemaal zijn gang gaan dan gaat hij door met zijn takken verlengen en zijtakken maken tot het moment dat de takken in zo’n stand zijn komen te staan dat ze bloemknoppen aan gaan leggen. Dan komt de fase van vrucht geven. Hoe langer dit duurt hoe meer de takken naar beneden zakken tot het moment dat ze geen vrucht meer dragen en uiteindelijk doodgaan. In principe gaat de boom op dit moment zichzelf snoeien. Als we begrijpen hoe deze groei verloopt, kunnen we dit manipuleren en gebruiken voor het doel wat we met de boom voor ogen hebben. Dit kan zijn grote vruchten, veel vruchten of een uiterlijk mooie boom. 

Tijdstip van snoeien 

Laat je doel, groeifase en ook soort van de boom bepalend zijn voor het kiezen van het tijdstip voor de snoei. In november krijg ik vaak al vragen of ik kan komen snoeien. Want de bomen zijn in rust en blad is eraf. Toch is het beter om vanaf half januari te beginnen met pitfruitbomen, de appels en peren. De tijd tot het voorjaar is dan veel korter en dus ook de tijd van de open snoeiwond. Steenfruit, kersen, pruimen, perzikken en abrikozen, doe je na de bloei of na de oogst. Dat laatste is om een aantasting van loodglans te voorkomen.

Observeren, doel bepalen en evalueren

Voor je de snoeischaar pakt denk je eerst na over het doel zodat je je snoei wijze kan aanpassen aan de boom. Dit begint dus altijd met het goed observeren van de boom. In welke groeifase zit de boom? Jeugd-, productie of ouderdomsfase? Hoe was de oogst? 

Probeer niet bang te zijn iets verkeerd te doen. De boom gaat echt niet dood door verkeerd snoeien. Leer van je actie, dat is de beste leerschool. Maak foto’s van de beginsituatie en schrijf op wat je hebt gedaan. Blijf de reacties van de boom op jouw ingrepen volgen. Dit helpt om doelen te stellen voordat je de snoeischaar pakt.

Tekst: Johan Smits

Wil je meer leren over snoeien? Regelmatig geeft Johan Smits van kwekerij de Stadsbomerij in Almere workshops. Zie voor meer info  www.stadsbomerij.nl