Als ik het over kringlooptuinieren heb, is composteren bij veel mensen het eerste wat bij ze opkomt. Toch ben ik als kringlooptuinier niet onverdeeld positief over het idee om overal composthopen op te richten. Ik zie vaak dat mensen met de beste intenties aan het composteren slaan, maar dat er al snel problemen optreden. Dat komt omdat er niet goed nagedacht is over de functie in het ecosysteem van tuin, huis en wereld.
Daarom gaat dit artikel niet over hoe je moet composteren, maar over hoe je zou moeten nadenken over de omgang met organisch restmateriaal.
De meeste mensen zien composteren als een manier om makkelijk van organisch restmateriaal af te komen en zich niet schuldig te hoeven voelen over hun afvalproductie. Maar zo simpel is het helaas niet. Vooral restanten uit de keuken komen vaak van de andere kant van de wereld. Daar worden bodems uitgeput en hier in Nederland zitten we met een overvloed aan voedingsstoffen, zeg maar gerust vervuiling. Dus nee, die koffieprut in de tuin is niet zonder meer beter voor de wereld.
De 5 R’s
Om zo slim mogelijk met (organisch) afval om te gaan worden vaak een serie R’s in volgorde van aanpak aangehaald als ezelsbruggetje. De precies aangehaalde termen verschillen vaak:
1. Rescue. Als een product bijna/net over de datum is, is het een goed moment om het op te eten. Dan wordt het niet weggegooid. Kijk in de winkel dus juist eens naar producten die de houdbaarheidsdatum naderen.
2. Refuse/Reduce. Veel dingen hebben we niet nodig. Niet aanschaffen scheelt afval. Vooral producten waarvan we weten dat de milieu-impact groot is moeten we minder gebruiken.
3. Re-use. Hergebruik minimaliseert de milieu-impact van een product. Een magnetron om kliekjes op te warmen is een goede aanschaf voor het milieu. Er zijn gerechten waarmee traditioneel gezien overblijfselen van eerdere maaltijden worden verwerkt tot een nieuwe maaltijd, zoals curry’s en paella.
4. Recycle. Als we het hebben over organisch afval dan kan je hierbij vooral denken aan snoeiresten in de tuin. Stammetjes zijn mooie borderranden en schuilplaatsen voor allerlei dieren. Takkenrillen kunnen dienen als mooie afscheidingen en een wereld aan biodiversiteit herbergen. Holle stengels zijn goede insectenhotels. Eetbare paddenstoelen kweken is ook een optie
5. Rot. Hier hebben we het dus over composteren. Dus de laatste keuze om organisch afval te verwerken.
Ook in de manier van composteren en de toepassing van compost kan nog veel verbeterd worden. In een ecologische siertuin is een compostgift meestal alleen nodig bij de aanleg, als de bodem bewerkt is en wat hulp kan gebruiken bij het tot leven komen. Daarna redt de natuur zich wel. Denk er ook aan dat we vaak juist de bodem willen verschralen, bijvoorbeeld voor een bloemenweide. Een compostgift werkt dan averechts. In een ecologische siertuin is een permanente composthoop dus vaak teveel van het goede. Wel kan er veel restmateriaal worden ingezet als mulch of bij punt 4 genoemde oplossingen.
In een traditionele (biologische) moestuin komt een composthoop wat meer tot zijn recht. Het jaarlijkse bewerken van de bodem en het afvoeren van de voedingsstoffen via onze maag naar het riool moet gecompenseerd worden. Als er wordt getuinierd op een meer permacultuurachtige wijze wordt compost ook minder nodig.
Daan Schöne
Groenstudio Schöne