Tekst en foto’s: Eef WIllems (Arnica kwekerij)
Had je me een paar jaar geleden gevraagd wat mijn favoriete plant was, dan was dat makkelijk: het wilgenroosje. Het helpt daarbij enorm als je maar een paar planten kent en het breedbladig wilgenroosje (Chamaenerion latifolium) is een opvallende verschijning. In die tijd bestond mijn leven uit varen op Groenland waarbij we vaak lange wandelingen maakten. In een landschap dat van afstand kaal en onherbergzaam lijkt, zak je van verwondering op je knieën als je ineens zo’n kleurig, teer en kwetsbaar bloemetje ontdekt. Als het dan ook nog de nationale bloem van Groenland blijkt te zijn en door de Groenlanders liefkozend Niviarsiaq (lief klein meisje) genoemd wordt, dan wordt het vanzelfsprekend je favoriete plant.
Sindsdien is er veel veranderd in mijn leven. In november 2019 hebben we de Arnica kwekerij in Dwingeloo overgenomen. Het schip ligt te koop, het anker is uitgegooid in Drenthe. Na bijna 35 jaar een varend bestaan te hebben geleid, leer ik nu langzaam de bodem en de planten kennen. Toen ik op een dag, tijdens het wieden, aan Daniël (onze medewerker) vroeg wat voor plant ik uit de grond wilde trekken, antwoordde hij: een wilgenroosje. Ho, stop… die mocht niet weg, dat was mijn favoriete plant! Zorgvuldig vonden we een nieuwe plek voor haar maar het is nooit geworden wat ik verwachtte: er komen bij dit veel te grote en toch schriele Nederlandse wilgenroosje geen dierbare Groenlandse herinneringen boven. Hoog tijd voor een nieuwe favoriete plant!
En dan wordt het lastig.
We kweken naast valkruid (Arnica montana) een honderdtal inheemse wilde planten. De geneeskrachtige soorten hebben een streepje voor bij me, puur uit interesse. Maar ook de planten van de rode lijst zijn natuurlijk speciaal. De enige die beide boxen tikt is Arnica, maar dat vind ik een beetje flauw, te voor de hand liggend.
Ik denk nog even verder. Het lukt me nog niet om al onze planten in elk stadium te herkennen, maar gelukkig is Daniël er. Geduldig wacht hij tot ik het zelf weet, en als ik de eerste keer fout gok wacht hij rustig nog wat langer. Ik zie de planten nu voor de 2e keer in bloei en begin langzaam favorieten te onderscheiden.
Eerst schiet knoopkruid en grote pimpernel me te binnen, maar Jacobsladder en de paarse morgenster zijn ook prachtig. Van de bodembedekkers word ik zo blij van een veldje bloeiend grootbloemig muur, wilde tijm of penningkruid, dus kiezen… Hoe doe je dat??
Ik herinner me dat we Daniël vroegen naar zijn favoriete plant. Je zag hem in gedachte door de lijst lopen en als ras-tuinman gaf hij waarschijnlijk het enige kloppende antwoord: ik vind ze allemaal even mooi.
Zo groot is mijn hart niet… maar ik hak de knoop door. Deze week is mijn favoriete plant kruisbladige wolfsmelk (Euphorbia lathyrus). We hebben een paar planten zo groot als struiken! Er zijn blijkbaar zaadjes bij de compostbult gevallen en daar hebben ze het duidelijk naar hun zin! Niet medicinaal (zelfs giftig), niet op de rode lijst en niet in het ruige bergachtige landschap van Groenland, en toch prachtig.
Volgende week weer een andere, misschien wel bilzekruid. Nee, toch het grasklokje…
Nieuws
De Tuin van Sjef
Tekst en foto’s: Machteld Klees (Bureau Zonneklaar)
In een villawijk in Velp ligt verscholen tussen huizen, de Tuin van Sjef. Hier, op 900m2, heeft beeldend kunstenaar en begenadigd natuurkenner Sjef van der Molen een paradijsje gecreëerd. Met zijn gevoel voor vorm en esthetiek en zijn kennis van wilde planten en dieren legde hij een bijzondere, natuurrijke tuin aan.
De ligging in een gunstige omgeving, naast de Rozendaalse beek en aan de Veluwezoom, zijn factoren die de tuin extra soortenrijk maken. Beeldbepalend is allereerst de toegangspoort, een knipoog naar de schelpengrot van het nabijgelegen Kasteel Rozendaal. Op een hoge stapelmuur groeien jeneverbessen met aan de zonzijde tal van kalkplanten. Hier schiep hij de sfeer van een Zuid-Franse kalkhelling. Op de schaduwrijke plekken groeien tal van varensoorten, zelfs blaasvaren heeft het naar haar zin. Hart van de tuin wordt gevormd door een grote vijver, gevoed met water uit de beek. Via hoogteverschillen en een reeks kleine vijvertjes met beekloopjes kan water de vijver in stromen. Langs smalle paadjes kom je, achter het huis, in een koel schaduwrijk deel terecht. Zo biedt de tuin heel verschillende plekken en daarmee geschikte biotopen voor allerlei dieren. Of het nu een weidebeekjuffer boven de vijver is of staartmeesjes in de jeneverbes, zeldzame slakjes of een gewone pad in de stapelmuur, altijd valt er iets te zien.
In de zomer van 2014 overleed Sjef. Zijn vrouw Truus en zijn vele vrienden waren bezorgd over wat er met de tuin zou gaan gebeuren want huis en tuin waren eigendom van de gemeente Rheden, die de verhuur van een dergelijk pand niet langer een kerntaak vond. De oplossing bleek een crowdfundingsactie om de Stichting de Tuin van Sjef in staat te stellen om huis en tuin te kopen. Dankzij de enorme inzet van Truus en het grote netwerk van Sjef lukte het, na een spannende tijd, om het benodigde bedrag bijeen te krijgen.
De tuin wordt nu beheerd door de Stichting de Tuin van Sjef en een kleine, enthousiaste groep vrijwilligers, bijgestaan door diverse specialisten. Een tuin kun je niet in een doosje stoppen, daarom is naast goed beheer ook ruimte voor nieuwe ontwikkelingen nodig. Om bezoekers rond te leiden, belangrijk voor draagvlak en inkomsten, was het nodig om de paden wat toegankelijker te maken. Achter het huis waren enkele bomen zo groot en instabiel geworden, dat er gezaagd moest worden. De schuur wordt verbouwd om meer activiteiten mogelijk te maken. De reeks vijvertjes die in verbinding staan met de grote vijver zijn schoongemaakt en de doorstroming is hersteld. Ook aan grote vijver is onderhoud uitgevoerd. Stap voor stap wordt er steeds iets aangepakt, de kunst is om daarbij de ‘ziel’ van de tuin te koesteren. Tot nu toe lukt dat heel goed.
Nieuwsgierig? Rondleidingen zijn mogelijk, maar momenteel alleen op afspraak. In de bezoekersruimte, de voormalige woonkamer van Sjef, is een tentoonstelling te zien van zijn werk, waaronder kindertekeningen. Het laat zien hoe deze begaafde kunstenaar, vanaf zijn vroegste jeugd gefascineerd door beestjes, zich ontwikkelde.
Meer informatie vind je op www.detuinvansjef.nl. Daar staat ook een leuke, interactieve film over de tuin en hoe je donateur kunt worden.
De favoriete plant van
Gevonden
Wilna Kuipers
Mijn favoriete plant is een plant die ik heb gespot, gevonden, gekregen of gered! Het probleem is dat ik niet kan kiezen, er is te veel moois om me heen. Dat begon al met het uitzaaien van het vogelvoer vroeger bij ons thuis: alle zaden in een potje doen en verbaasd staan over de kluwen die eruit naar boven kwam. In de loop van de jaren werd het alleen maar erger, vooral toen ik mijn werk als hovenier en later als tuin- en landschapsontwerper ging combineren met werken bij een kwekerij of tuincentrum. Wat ik mee naar huis mocht nemen, werd in diverse tuinen geplant, zowel bij mijn klanten als in mijn eigen tuin. Daarbij heb ik ook nog een ‘landje’ op een volkstuincomplex, waar ik naar hartenlust kan experimenteren. In de loop van de jaren leerde ik steeds meer over de herkomst en biotopen van planten en over het belang van inheemse soorten voor een goede biodiversiteit. Mijn liefde voor gecultiveerde planten bleef echter onverminderd groot. Mijn beplantingsplannen bestaan dus altijd uit een fijne mix van in- en uitheemse soorten. En welke zijn dat dan wel?
Genoten
Gezaaid
Bloei en groei in de polder
De tuin met pergola
De moestuinen van Venserpolder
In de Albert Camuslaan, Amsterdam Zuidoost, ligt een binnentuin tussen flats. Het is een oase van groentetuintjes en een kruidentuin, waar wij van maart tot eind oktober drie keer per week tuinieren. De ‘vrouwen van Venserpolder’ werken in hun groentetuin en in de gemeenschappelijke tuin en genieten van de rust die er op deze plek heerst. Er is tijd voor gezellig samenzijn, gesprekjes en het uitwisselen van ervaringen in het groen. Ik ben er met mijn collega’s Rosa en Clea werkzaam als tuincoach. In de moestuinen werken we ecologisch en zoveel mogelijk met permacultuur principes. Het verbouwen van groentes uit Suriname of bijvoorbeeld Oeganda wordt steeds belangrijker. De kruiden worden geplukt om thee van te maken maar ook gebruikt voor andere doeleinden. Zo wordt gedroogde saliebladeren soms gebruikt bij het reinigingsritueel van het huis. Drie jaar geleden zijn we gestart op deze plek, een gewoon grasveld, dat eigendom is van de woningbouwvereniging. Stichting Bloei en Groei wilde daar een nieuwe tuin opzetten. Ama Koranteng-Kumi is de creatief directeur van de stichting en zij verwoordt de missie: ’we creëren groene oases die als healing, food en community garden dienen voor vrouwen, die zichzelf en de buurt willen versterken’. Tijdens een ontwerpmiddag stonden de wensen van de eerste groep dames centraal. We hebben een vlekkenplan gemaakt op de basistekening van de tuin. Na vaststelling van het schetsontwerp heeft een hoveniersbedrijf de basisaanleg gedaan. De samenwerking met ‘Eigen Haard’, de woningbouwvereniging is heel belangrijk omdat zij zorgen voor water. Samen zijn we verantwoordelijk voor het reilen en zeilen in de tuin. In april 2018 zijn de eerste tuintjes in gebruik genomen. Er was nog veel zelf aan te leggen: paden maken van stoeptegels en houtsnippers, de kruidenspiraal aanleggen, een pergola maken. Aan het einde van het eerste jaar waren we erg trots op de tuin met veel oogst, veel betrokken vrouwen en tuincoaches.
De kas in de tuin
Mediterrane tuinen
In de 7e hemel
Pluk- en theetuin
In 2007 werd het zaadje geplant; voor ons zelf beginnen op een mooie plek. We wilden ontzettend graag onze gezamenlijke passie voor natuur en het buitenleven uit gaan dragen en dus gingen we op zoek naar een mooie plek om die droom te realiseren. In 2014 lukt het ons om ons huis in Zuid Holland te verkopen en in Noord Limburg, te midden van de bossen een gedateerde boerderijwoning met 4 hectare agrarische grond en een serie asbest gedekte varkensstallen te kopen. De bieten staan nog op het land! Hier hebben we van gedroomd! Deze plek gaan we omtoveren tot ‘natuur om van te kunnen leven!’ De gemeente is ons goed gezind. Het bestemmingsplan wordt gewijzigd; we mogen alles aanpakken naar onze wens. Onderdeel van de procedure is een landschapsplan; de kavel wordt opgedeeld in kamers die omlijst worden door een gemengde haag van inheemse soorten. Van 2015 tot 2018 werken we aan een hoogstam fruitboomgaard met verschillende soorten appels, peren, pruimen en kersen. Er komt een groot stuk met zacht fruit waar bezoekers tegen een vergoeding straks van mogen plukken; zomer en herfstframbozen, bramen, tayberry’s, loganberry’s, boysenberry’s, verschillende soorten bessen, druiven en aardbeien.
De favoriete bloem van
Manos Verdes
‘Wil je een stukje schrijven over je favoriete bloem?’ Ja natuurlijk wil ik dat. En dan paniek, ik kan niet kiezen, ik houd van zoveel bloemen. De liefde begon al jong, geboren en getogen in het Westland, war alle tuinen er hetzelfde uit zagen. Een strak gazon omringd door een keurige border. In de winter kale aarde. Alles wat buiten de border groeide werd zorgvuldig om zeep geholpen. Dat vond ik verschrikkelijk. Als kind mocht ik de vogelkooi verschonen, het oude zaad had ik in een stukje border gegooid. Tot mijn grote verbazing groeiden daar ineens allemaal gele bloemen, waarschijnlijk koolzaad. Ik smeekte mijn ouders of ik een groter stukje mocht voor nog meer bloemen. Helaas, hoe vaak ik ook probeerde, het mocht niet, de tuin moest netjes blijven. Maar die gele bloemen hebben het zaadje geplant voor mijn liefde voor het vak. Zodra ik bloeiend koolzaad zie voel ik me weer een heel blij meisje.
Dahlia ‘Cafe au Lait’ (dinnerplate)
Een verrukkelijke tuin
