Woonruimte gezocht!
Plaats voor wilde bijensoorten
Slechts een klein percentage van onze 358 wilde bijensoorten (3) nestelt bovengronds. Velen daarvan nestelen in afgebroken plantenstengels en gangen in dood hout. De rest nestelt in de grond, het liefst op spaarzaam begroeide tot kale in de zon gelegen zandgrond. Sommige wilde bijen zijn goed in staat ook tussen de graszoden en beplanting hun weg te vinden, er zijn er zelfs die in de kleigrond nestelen (1). Ondanks dat het maar een klein percentage is dat in hout en stengels nestelt, is het wegens gebrek aan dood hout (2) heel zinvol om woongelegenheid voor ze aan te bieden. Er zijn echter bijenhotels in de handel die de bijen links zullen laten liggen of die meer kwaad doen dan goed. Aan de behuizing die voor bijen wordt gemaakt, worden daarom wel eisen gesteld.
Braamvrij
Zo moet het niet, splinters veroorzaken veel leed; Foto Vlinder er Bij
Aan de uiteinden en binnenin een gang mogen geen bramen of opstaande vezels zitten. Kevers, rupsen, larven en soms de bijen zelf knagen gangen in hout en ook wel in plantenstengels. Deze gangen zijn vaak niet horizontaal, wat voor veel bijen ook niet nodig is, maar wel heel glad. De vleugels van de vrouwtjesbijen, die geregeld naar binnen en buiten moeten, zullen beschadigen wanneer er wel opstaande vezels of bramen in de gang en/of uitgang zitten (4).
Diepe gangen
Bladsnijder met blad; Foto Vlinder er Bij
Het is van groot belang er voor te zorgen dat de gangen diep genoeg zijn. Maak het liefst gangen met een lengte van tien cm. of dieper. Voor de hele kleine bijtjes van het formaat van een paar millimeter mogen ze wel wat ondieper zijn. Bijen zetten namelijk hun broed achter elkaar af op een binnengebrachte hoeveelheid voedsel. Telkens wordt stuifmeel vermengd met meer of minder nectar. Daar wordt een eitje opgelegd. Vervolgens wordt het kamertje afgesloten met de voor elke bijensoort een specifiek materiaal (klei, leem, zavel, zand, bladeren van planten of bloemen, plantharen). De achterste cellen krijgen iets meer stuifmeel en nectar mee, daar worden de eitjes opgelegd waar later de vrouwtjes uitkomen. De voorste cellen voor de mannelijke eieren bevatten minder stuifmeel (1).
Het juiste materiaal
Ei op stuifmeelklompje waarna het kamertje is afgesloten. Foto Vlinder er Bij
Het materiaal waar de gangen in worden gemaakt moeten ademend zijn. Wanneer dit niet het geval is kan het in de gang te vochtig worden wat verrotting tot gevolg heeft. Glazen of plastic buizen daarom alleen voor educatieve doeleinden gebruiken! Worden gangen in hout gemaakt dan moet dit onbehandeld hout zijn (niet geïmpregneerd). De buitenkant mag wel geverfd worden, dit wordt soms gedaan om de bijen een betere oriëntatie te geven (5).
Ook is het verstandig een goede stevige houtsoort te gebruiken, bijvoorbeeld eik. Je hebt dan veel minder kans op opstaande vezels die bij zacht hout later toch aan de binnenkant van de gangen kunnen ontstaan (5).
Aan één kant gesloten
Gangen moeten aan de achterkant gesloten zijn. Bij een boomschijf is het ’t beste om er een taartpuntje overlangs uit te zagen, dus haaks op de zaagvlakken van het blok. Dit maakt dat het hout minder makkelijk gaat scheuren onder invloed van het weer (1). Zo voorkom je dat er al te veel parasitoïden een gemakkelijke ingang vinden in het onderkomen van de bij. Ook bamboe stokjes moeten aan de achterkant afgesloten zijn, hiervoor kun je gebruik maken van de natuurlijke knopen.
Gaten boren
In een houtblok is het slim om de gaten niet al te dicht op elkaar te boren; Foto Vlinder er Bij
Bij het boren van de gaten in een houtblok is het slim om de gaten niet al te dicht op elkaar te boren. Een afstand van zo’n 2 á 3 cm tussen de gaten voorkomt dat wanneer er een beetje scheef is geboord, achter in het blok de gaten elkaar raken. De gaten variërend van 2 t/m 10 mm. worden het meest gebruikt, een enkel gaatje tot 12 mm. erbij voor de wolbijtjes kan nuttig zijn.
Twee bijensoorten zijn in staat zelf gaten te knagen: De blauwzwarte houtbij nestelt in dood vermolmd vruchthout en is in staat daar zelf gaten tot 15 mm in te knagen. De andoornbij, knaagt kleinere gangen in vermolmd hout. Voor deze bijensoorten zijn vermolmde staande stammen dus een uitkomst.
Rieten daken
Rieten daken op het zuiden zijn goede nestplaatsen voor solitaire bijen; Foto Vlinder er Bij
Ook in rieten daken nestelen heel veel bijensoorten, zeker als het dak enigszins op het zuiden gericht is. Er zijn tegenwoordig veel minder rieten daken dan vroeger. Voorheen boden ze op korte afstand van elkaar veel nestgelegenheid aan veel van de kleinere bijensoorten. Het is mogelijk een 'pseudodakje' gericht op het zuiden aan te bieden voor de bijen, ongeveer 20 á 30 cm. diep, aan de achterkant gesloten. Bijvoorbeeld op de rand van een schuurdak.
Verticaal of horizontaal
Het maakt veel bijtjes niet uit in welke richting ze nestelen. Holle stengels in de natuur staan vaak rechtop. Ook in een bijenhuis kan je dus heel goed verticaal een onderkomen aanbieden. Maar verander de eenmaal gekozen richting niet meer want dit kan nadelig van invloed zijn op het stuifmeel in de gang. Je moet maar zo denken: een kinderwagen met baby zet je ook niet ineens op de zijkant neer.
Wankja Ferguson (Vlinder er Bij)
Bronnen:
1. Communicatie A.J. Loonstra (2012)
2. Jagers et all, dood hout en biodiversiteit, 2005; Alterra Rapport 1320 downloaden via internet
3. T. Peeters et all, 2012, De Nederlandse bijen, KNNV Uitgeverij
4. P. Westrich 2011, Wildbienen die andere bienen
5. Communicatie Pieter Breugel (2013).
